“Stel als huisarts de juiste vragen”

Endometriose komt bij 1 op de 10 vrouwen voor, maar wordt bij veel vrouwen niet of pas laat herkend. Wat kunnen zorgverleners in de eerstelijn, zoals huisartsen en doktersassistenten, doen om endometriose bij vrouwen beter te herkennen en betere zorg te verlenen? Hiervoor spreken we met huisarts Merel Geenen.

Bij vrouwen met endometriose komt weefsel dat lijkt op baarmoederslijmvlies buiten de baarmoederholte voor. Het weefsel kan op andere organen in de buik gaan zitten, zoals de darmen of de blaas, en leiden tot chronische ontsteking. Dit kan pijnlijke menstruaties, chronische bekkenpijn en zelfs onvruchtbaarheid tot gevolg hebben. De exacte oorzaak van endometriose is nog onbekend en gebruikte diagnosemethoden, bijvoorbeeld echo’s, kunnen endometriose niet altijd ontdekken.

Hoe komt het dat endometriose in de spreekkamer vaak nog niet wordt herkend?

Geenen: “Naar mijn idee is het een onderbelicht thema, als ik hoor hoe veel van mijn collega’s er nog niet mee bekend zijn en niet weten dat 1 op de 10 vrouwen endometriose heeft. Ik ben toevallig naar een nascholingsdag van een ziekenhuis in Den Haag geweest, maar ik weet niet hoe groot het landelijke aanbod aan nascholingen over endometriose is. Tijdens die nascholing gaf gynaecoloog Maddy Smeets als het ware een ‘crash course’ over het onderwerp. Dat heeft me toen wel wakker geschud. Ik besefte me dat ik veel te weinig aan endometriose dacht als vrouwelijke patiënten bij mij op het spreekuur kwamen. Soms hadden zij bepaalde symptomen, waarbij ik toch aan endometriose had moeten denken. Daarnaast bestaat er bij patiënten een drempel om te beginnen over menstruatieklachten, die wij als huisarts moeten doorbreken.”

Wat kunnen huisartsen doen om endometriose mogelijk beter te herkennen?

“Denk bij vrouwen met buikpijnproblemen, ook eens aan endometriose. Als iemand langskomt met langdurige buikklachten, bij wie bijvoorbeeld eerder een spastische darm is gediagnosticeerd, is het goed om door te vragen naar de menstruatie. Is deze erg pijnlijk? Hoe zijn de klachten ooit begonnen: eerst cyclisch en daarna meer chronisch? Patiënten zullen hier zelf vaak niet mee komen. Ze denken bijvoorbeeld dat hevige pijn tijdens de menstruatie erbij hoort of beginnen hier niet over uit schaamte. Ook vraag ik of ze wel eens last hebben van pijn bij het vrijen, wat een symptoom van endometriose kan zijn. Dan kan het zijn dat een patiënt plots in huilen uitbarst en er verhalen naar boven komen over pijnlijke geslachtsgemeenschap.”

“Er zijn meerdere vragen die je als huisarts kunt stellen, om te achterhalen of endometriose misschien een rol speelt: heb je pijn bij het vrijen, heb je last van pijnlijke menstruaties waardoor je niet kunt functioneren (kun je met een pijnstiller nog functioneren of zeg je bijvoorbeeld afspraken af), zijn de buikpijnklachten cyclisch en worden ze elke maand erger, heb je pijn bij het plassen? Als je als huisarts dit rijtje paraat hebt, zeker bij patiënten met chronische buikpijn, kun je soms onontdekte endometriose achterhalen.”

“Als ik het vermoeden heb dat endometriose een rol kan spelen, stuur ik mijn patiënten altijd door naar een gynaecoloog met expertise op dit gebied. Zeker omdat endometriose niet altijd te zien is – ook niet op echo’s. Een gynaecoloog kan iemand ook behandelen puur op basis van de klachten en ervoor zorgen dat iemand op controle blijft komen.”

Wat kan er nog meer gedaan worden om de kennis over endometriose bij zorgverleners te verbeteren?

“Ik denk dat het onderwerp ook nog een stuk beter opgenomen kan worden in de richtlijnen – en misschien moet er wel een aparte standaard voor komen. Voor zover ik het weet is er geen NHG-standaard voor endometriose waar een huisarts meer informatie kan vinden of op kan terugvallen. Er zijn wat voorbeelden waarin het soms wordt genoemd, zoals de standaard over subfertiliteit (wanneer het mensen niet lukt om zwanger te worden) en de standaard over vaginaal bloedverlies benoemt de vorm die slecht zichtbaar is op echo’s (adenomyose). Maar er worden hierin geen adviezen gegeven over pijnlijke menstruaties en hoe een zorgverlener in verschillende situaties kan handelen. Het is belangrijk dat meer artsen weten: hevige menstruatiepijn hoort er niet bij.”

Merel Geenen is huisarts bij Huisartsenpraktijk Feenstra/Geenen in Den Haag.