“Vanwege onwetendheid of ongemak komen zorgverleners soms onbeholpen uit de hoek”

Ik heb het nu lang genoeg uitgesteld, al die jaren nadenken. Maar vandaag heb ik een afspraak bij de huisarts. Geen idee hoe die zal reageren en ik vind het doodeng. Maar ik ga ervoor. Het liefst zo snel mogelijk. Eenmaal bij de huisarts worden er allerlei vragen gesteld. Of ik er ‘genoeg over nagedacht heb’. Of ik niet ‘gewoon’ tevreden kan zijn zoals ik nu ben. Ik word doorgestuurd naar het genderteam van het VUmc (nu Amsterdam UMC, locatie VUmc), met wel nog de mededeling dat dit wel rigoureus is.

Ondertussen is het vele jaren later. Ik ben in transitie gegaan en zelf inmiddels ook arts. En ja, ik moet wat bekennen. Zelfs nu denk ik er nog altijd over na of het wel ’slim’ is om openlijk te vertellen dat ik een transgender achtergrond heb. Dus ook hier. Zeker – of juist ook – in de medische wereld, is er veel onbegrip en onkunde. De voorbeelden zijn ontelbaar en bijna allemaal komt het op hetzelfde neer: ‘Weet je het wel zeker?’, ‘Maar, hoe voel je je dan, hoe weet je dat je een man bent’?, ‘Dan zul je zeker wel veel psychische problemen hebben (gehad).’ Of bij de kennismaking, als eerste de beste vraag: ‘O, je wilt zeker ook voor dé laatste operatie gaan, snap ik wel, dan ben je pas echt ‘af’. Een échte ‘man’.’

Dit soort vragen zijn meestal goedbedoeld. Maar ze laten ook zien dat mensen nog altijd een beetje zenuwachtig worden als je zegt dat je transgender bent. Ze stellen vragen die er op dat moment totaal niet toe doen. Soms omdat ze gerustgesteld willen worden, of om andere redenen. Terwijl het vragen zijn waarvoor ik me helemaal niet wil verantwoorden.

Onwetendheid of ongemak

Vaak heb ik me afgevraagd waarom mensen, en dus ook artsen, transgender personen anders behandelen dan cisgender personen. Eigenlijk is het enige antwoord dat transgender personen net zo behandeld willen en moeten worden als iedereen. Alleen maken veel mensen en dus ook artsen het zichzelf nodeloos ingewikkeld. Er is nog altijd veel sprake van discriminatie richting transgender personen.

Als we specifiek kijken naar hulpverleners, weten we uit onderzoek dat veel hulpverleners welwillend staan tegenover transgender personen. Alleen vanwege onwetendheid of ongemak kunnen ze onbeholpen uit de hoek komen. Zeven op de 10 hulpverleners maakt het thema gender ook niet bespreekbaar als er vermoedens zijn dat er op dit gebied een probleem speelt.

Openstaan voor een open gesprek

Nu kan ik me voorstellen dat je als zorgverlener niet alle informatie of kennis hebt. Niet iedereen is ervaringsdeskundige en er komt eigenlijk niets terug over genderdiversiteit in de opleidingen. Maar er zijn een paar simpele manieren waarmee je als hulpverlener al een verschil kunt maken en toont dat je open staat voor een gesprek.

Als je je bewust bent van genderdiversiteit en geen aannames maakt op basis van stereotypes, kom je al een heel eind met een goed open gesprek. Er zijn nu eenmaal heel veel mensen die zich niet prettig voelen in de strikte man-vrouwverdeling in de huidige samenleving. Vraag daarom aan degene die tegenover je zit naar voorkeur voor een aanspreekvorm en spreek iemand ook aan zoals gewenst (met hij/zij/hen).

“Nog steeds moeten trans personen verantwoorden waarom zij de zorg nodig hebben die ze horen te krijgen, puur en alleen omdat ze transgender zijn.”

Er zijn transgender personen die een medische behandeling nodig hebben om zichzelf prettig in hun lijf te voelen. Maar er zijn evenzoveel transgender personen die al geholpen zijn met bijvoorbeeld aanpassingen in hun sociale omgeving. Zet daarom de mensen centraal in het bieden van zorg! Dit klinkt vanzelfsprekend. Maar nog steeds moeten transgender personen verantwoorden waarom zij de zorg nodig hebben die ze horen te krijgen, puur en alleen omdat ze transgender zijn.

Bijvoorbeeld gynaecologische zorg voor transgender mannen of non-binaire personen met een baarmoeder. Of überhaupt het krijgen van transitiegerelateerde zorg, waarbij veel mensen het idee hebben dat ze moeten verantwoorden wie ze zijn. Een arts of psycholoog bepaalt daarbij voor hen of ze die zorg wel ‘mogen’ krijgen.

Als ervaringsdeskundige, als arts, maar vooral als mens hoop ik dat we naar een toekomst gaan waarin ook transgender personen zich begrepen voelen als ze hulp zoeken en gewoon mogen zijn wie ze zijn. Zonder zich te verantwoorden.